Tamandua północny
(tamandua mexicana)



Występowanie

Tamandua północny zamieszkuje tereny Ameryki Środkowej i Południowej począwszy od południowo-zachodnich terytoriów Meksyku, poprzez całą Amerykę Środkową, aż po zachodnie wzgórza Andów w granicach od północnej części Wenezueli do północnej części Peru. Najbardziej znanym i udokumentowanym podgatunkiem jest tamandua mexicana opistholeuca. Odkrył ją w 1873r brytyjski zoolog John Edward Gray. Zamieszkuje obszar od południowego Hondurasu do zachodniej Kolumbii. Innym podgatunkiem jest tamandua mexicana punensis, którą można spotkać w zachodnim i południowo-zachodnim Ekwadorrze oraz w północno-zachodnim Peru. Odkryta w 1916 r. przez amerykanina Joela Asapha Allena. Ostatnim najrzadziej występującym i w związku z tym najmniej znanym podgatunkiem jest sklasyfikowana w 1904 r. także przez Allena Tamandua mexicana instabilis. Do tej pory udokumentowano jej występowanie na obszarach nadbrzeżnych w Kolumbii.

Środowisko naturalne

Tamandua północny występuje w wielu różnych biotopach. Można go spotkać na terenach tropikalnych lasów deszczowych, ale także na plantacjach i suchych sawannach.

Mrówkojady te szukają pożywienia zarówno na ziemi, jak i w koronach drzew lasu tropikalnego. Najczęściej mieszkają i żerują w pobliżu potoków i drzew obfitych w winorośla i epifity, być może dlatego, że w ich pobliżu najczęściej można znaleźć gniazda mrówek i termitów.

Kiedy przestają szukać pożywienia, zwykle odpoczywają w dziuplach drzew, norach innych zwierząt lub naturalnych miejscach schronienia. W Republice Panamy tamanduę można często spotkać jak pływa pomiędzy wyspami.

Wygląd

Tamandua mexicana jest znacznie mniejszy od mrówkojada olbrzymiego. Długość ciała od głowy do końca tułowia waha się w granicach 470 do 770 mm, a długość ogona od 402 do 672 mm Umaszczenie mrówkojada może się zmieniać w zależności od miejsca występowania: od płowego do wielu odcieni brązów. Tamandua ma wyraźny czarny znak na grzbiecie w postaci litery "V". Jedna z jego lokalnych nazw - "kamizelkowy" mrówkojad wywodzi się właśnie dzięki owemu znakowi "V" wyglądającemu jak założona na plecy kamizelka. Tamandua północny zawsze posiada ten jaskrawy znak na tułowiu, który ciągnie się od ramion do zadu.

Najbliższy krewny tamanduy północnego - tamandua południowy nie zawsze posiada charakterystyczny znak "V" na swoim grzbiecie. Tylko osobniki zamieszkujące południowo-wschodnie terytoria posiadają ów znak. W kwestiach spornych, gdy trudno jest rozróżnić obydwa gatunki, jedyną wskazówką jest kształt ich czaszek.

Sierść mrówkojada jest krótka, szorstka, gęsta i bardzo szczeciniasta. Otwór gębowy otwierany jest zaledwie na szerokość średnicy ołówka, ale za to wyposażony jest w długi język, który może przekroczyć granicę 40 cm. Ogon jest nagi i chwytny z nieregularnymi czarnymi znakami. Na każdej przedniej łapie posiada cztery zaopatrzone w pazury palce. Pazury o długości od 4 do 10 cm służą mrówkojadowi do obrony i do rozpruwania gniazd mrówek i termitów. Najdłuższy pazur znajduje się na trzecim palcu, najkrótszy - na pierwszym. Tylne łapy posiadają po pięć palców również zakończonych ostrymi pazurami. Uszy mrówkojada są duże i sterczące, a oczy bardzo małe.

Wszystkie mrówkojady posiadają bilateralną symetrię, tzn. że ich lewa i prawa cześć ciała stanowi odbicie zwierciadlane.

Tamandua jest zwierzęciem endotermicznym. Oznacza to, że wytwarza on stałą temperaturę ciała niezależnie od temperatury otoczenia.

Waga

 2 do 7 kg; średnio 4,5 kg

Rozmnażanie się

Niewiele wiemy o życiu płciowym mrówkojadów. Łączą się w pary na jesień, a samica rodzi zwykle jedno młode na wiosnę. Narodziny bliźniaków jest wydarzeniem bez precedensu. Ciąża samicy trwa wg różnych naukowców od 130 do 150 dni lub od 160 do 190 dni. Matka nosi swoje młode na grzbiecie lub na boku. Kiedy dorosły osobnik żeruje, młode siedzi zwykle wysoko w koronach drzew. Dojrzałość płciową osiąga po ok. 1 roku życia. Wtedy opuszcza matkę i rozpoczyna własne samotnicze życie.

Tamandua jest zwierzęciem nadrzewnym. Ponad połowę swojego czasu spędza na drzewach, na których znajdują się rozmaite dziuple. Jednakże porusza się, zdobywa pożywienie oraz odpoczywa również na ziemi, po której nie potrafi biegać jak mrówkojad olbrzymi. Po ziemi porusza się ciężkim, niezdarnym krokiem. Podczas spaceru stąpają na zewnętrznych krawędziach swoich łap tak, aby je uchronić przed zranieniem własnymi wielkimi pazurami.

Są samotnikami, które komunikują się pomiędzy sobą sykliwymi dźwiękami oraz silnym zapachem produkowanym przez gruczoły krokowe. Dzięki temu mrówkojad określany jest czasami jako "leśny śmierdziel".

Prowadzą dzienny lub nocny tryb życia, jednak zawsze są aktywne przez ok. 8 godzin dziennie. Kiedy znajdują się na drzewie i atakuje je drapieżnik, bronią się w charakterystycznej pozycji "trójnogu" uformowanego z obu tylnych nóg i podwiniętego ogona. Rozciągają szeroko przednie łapy bijąc wroga pazurami. Kiedy wróg zaatakuje mrówkojada na ziemi, ten broni się uciekając na drzewo lub skałę i tam rzucają się na niego ze swoimi ostrymi pazurami. Bez względu na sposób obrony, mrówkojad zawsze korzysta ze swoich silnych ramion i mocy swoich pazurów.

Nawyki żywieniowe

Tamandua specjalizuje się w pożeraniu termitów i mrówek, przy czym w przeciwieństwie do mrówkojada olbrzymiego, pożywienia szuka głownie na drzewach. Wyczuwa swoją zdobycz dzięki zmysłowi węchu. Instynkt nakazuje mu omijać mrówki żywiące się liśćmi, mrówki-strażniczki oraz pozostałe owady produkujące chemiczne środki obronne. Umiejętnie potrafią rozróżnić stopnie społeczne w zorganizowanym środowisku termitów eliminując w ten sposób ze swojej diety żołnierzy. Swoją uwagę koncentrują wyłącznie na nietrujących owadach robotnikach. Tamandua potrafi także pożywić się pszczołami oraz ich miodem. W niewoli jedzą głownie owoce i mięso.

Na podstawie badań na wyspie Barro Colorado ustalono, że tamandua potrafi zjeść ponad 9000 mrówek dziennie.

Wobec braku zębów, żołądek mrówkojada składa się z dwóch części. Jedna z nich, muskularna jak u ptaków służy do rozdrabniania pokarmu. Język pokrywa klejąca ślina ułatwiająca łowienie mrówek i termitów. Jedząc głośno ścierają insekty w swoich szczękach pozbywając się zbutwiałych drewnianych drzazg. Nocą odgłosy dartego na strzępy drewna świadczą, że gdzieś w pobliżu może żyć tamandua.

Znaczenie dla człowieka

Ujemne - nie stwierdzono negatywnego oddziaływania na człowieka

Dodatnie - Tamandua kontroluje populacje mrówek i termitów, które mogą potencjalnie zagrozić roślinom uprawnym i sadom.

Tamandua jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem ze względu na pogłębiającą się degradacje jego naturalnego środowiska.

Mrówkojad olbrzymi ¦  Tamandua południowy ¦  Mrówkojadek